วันมาฆบูชา หมายถึง มาฆะเป็นชื่อของเดือน 3 มาฆบูชาย่อมาจากคำว่า "มาฆบุรณี" แปลว่าการบูชาพระในวันเพ็ญเดือน 3 (มาฆะ) ถ้าในปีนั้นมี เดือน 8 สองหนก็เลื่อนไปทำในวันขึ้น 15 ค่ำ เดือน 4

ความสำคัญ
เหตุที่เกิดวันมาฆบูชาขึ้นเนื่องจาก เมื่อพระพุทธเจ้าประทับอยู่ที่เวฬุวนาราม กรุงราชคฤห์ในตอนต้นพุทธกาล พระองค์ทรงหลักการของพระพุทธศาสนาในที่ประชุมใหญ่ของพระสงฆ์สาวกที่เรียกว่า มหาสาวกสันนิบาต คือ พระสงฆ์ที่ไปประกาศพระศาสนาในที่ต่างๆ ได้กลับมาเฝ้าพระพุทธองค์ การประชุมครั้งนี้เรียกว่า "จาตุรงคสันนิบาต" แปลว่า การประชุมที่ประกอบด้วยองค์ประกอบ 4 ประการ คือ

1. วันประชุมตรงกับวันเพ็ญเดือน 3(ดวงจันทร์เสวยมาฆฤกษ์)
2. พระสาวกที่เข้าประชุมล้วนได้รับการอุปสมบทจากพระพุทธเจ้าที่เรียกว่า เอหิภิขุอุปสัมปทา ทั้งสิ้น
3. พระสงฆ์จำนวน 1,250 รูป มาประชุมกันโดยมิได้นัดหมาย
4. พระสงฆ์ทั้งหมดที่เข้าประชุมนั้นล้วนเป็นพระอรหันต์ทั้งสิ้น

หลักธรรมที่เกี่ยวข้อง
พระพุทธเจ้าได้แสดงพระธรรมเทศนาซึ่งเป็นหัวใจของพระพุทธศาสนา คือ โอวาทปาฏิโมกข์ พอสรุปได้ว่า " การไม่ทำบาปทั้งปวง การทำแต่ความดี และการทำจิตใจให้ผ่องใส นี้เป็นคำสอนของพระพุทธเจ้าทั้งหลาย"

โอวาทปาฏิโมกข์ มี 3 ประการ คือ

1. การไม่ทำบาปทั้งปวง(สัพพะปาปัสสะ อะกะระณัง) หมายถึง การไม่ทำความชั่ว หรือสิ่งที่ทำให้จิตใจของผู้ทำตกไปสู่สภาพที่เลวร้าย อันเป็นสิ่งทีทำให้ผู้ทำ หรือผู้อื่นได้รับความเดือดร้อน
2. การทำกุศลให้ถึงพร้อม (กุสะลัสสูปะสัมปะทา) หมายถึง การทำความดี หรือสิ่งที่ทำไปแล้วทำให้ตนเองหรือผู้อื่นได้รับความสุข
3. การทำจิตใจให้ผ่องใส (สะจิตตะปริโยทะปะนัง) หมายถึง การทำจิตใจของตนให้บริสุทธิ์ ปราศจากกิเลส คือ ความโลภ ความโกรธ และความหลง จิตใจผ่องใส ย่อมเกิดความเบิกบาน สดใส ซึ่งจะส่งผลให้ชีวิตมีแต่ความสงบสุข