วันอาสาฬหบูชา หมายถึง อาสาฬหะ เป็นชื่อของเดือน 8 อาสาฬหบูชา ย่อมาจากคำว่า อาาสาฬหบุรณมีบูชา แปลว่า การบูชาพระในวันเพ็ญเดือน 8 ถ้าปีใดมีเดือนอธิกมาสคือมีเดือน 8 สองหน ก็เลื่อนไปเป็นวันขึ้น 15 ค่ำ เดือน 8 หลัง

ความสำคัญ
เป็นวันที่พระพุทธเจ้าทรงแสดงธรรมเป็นครั้งแรกโปรดปัญจวัคคีย์ ณ ป่าอิสิปตนมฤคทายวัน แขวงเมืองพาราณสี เรียกการแสดงธรรมครั้งนี้ว่า ปฐมเทศนา ธรรมที่ทรงแสดงคือ ธัมมจักกัปปวัตนสูตร ผลของการแสดงธรรมทำให้ท่านโกณฑัญญะได้ธรรมจักษุคือได้ดวงตาเห็นธรรม ได้กราบทูลขอบวช และพระพุทธองค์ก็ทรงอนุญาต โดยทรงอุปสมบทให้แบบเอหิภิกขุอุปสัมปทา ทำให้เกิดพระสงฆ์องค์แรกของโลก และเป็นวันแรกที่พระรัตนตรัยมีครบบริบูรณ์ คือ พระพุทธ พระธรรม พระสงฆ์

หลักธรรมที่เกี่ยวข้อง
หลักธรรมที่เกี่ยวข้องกับวันนี้คือ ธัมมจักกัปวัตรนสูตร เรียกชื่อสั้นๆ ธรรมจักร ซึ่งแปลว่า จักรคือธรรม หรือวงล้อแห่งธรรม หมายถึงพระธรรมเทศนากัณฑ์แรกที่พระพุทธองค์ทรงแสดงแก่ปัญจวัคคีย์ มีใจความสำคัญกลาวถึงที่สุด 2 อย่างที่ไม่ควรปฏิบัติ และทางที่ควรปฏิบัติคือ มรรคมีองค์ 8

ที่สุด 2 อย่างที่ไม่ควรปฏิบัติได้แก่

1. กามสุขัลลิกานุโยค หมายถึง กระประพฤติปฏิบัติตนให้พัวพันหมกมุ่นอยู่ในกามสุข (ความสุขที่เกิดจากกามารมณ์)
2. อัตตกิลมถานุโยค หมายถึง การประพฤิปฏิบัติตนให้ลำบาก ได้แก่ การบำเพ็ญตบะด้วยวิธีทรมานตนเอง เช่น การนอนบนเหล็กแหลม การกลั้นลมหายใจ การอดอาหาร เป็นต้น
   ที่สุด 2 อย่างนี้ พระพุทธองค์ตรัสว่า ไม่ใช่หนทางแห่งการตรัสรู้ ไม่ใช่หนทางแห่งการดับทุกข์

มรรคมีองค์8

เรียกชื่อเต็มว่า อริยอัฏฐังคิกมรรค หมายถึงข้อปฏิบัติให้ถึงความดับทุกข์ 8 ประการ ได้แก่

1. สัมมาทิฏฐิ คือ ความเห็นชอบ
2. สัมมาสังกัปปะ คือ ความดำริชอบ
3. สัมมาวาจา คือ การเจรจาชอบ
4. สัมมากัมมันตะ คือ การทำงานชอบ
5. สัมมาอาชีวะ คือ การเลี้ยงชีพชอบ
6. สัมมาวายามะ คือ การเพียรพยายามชอบ
7. สัมมาสติ คือ การระลึกชอบ
8. สัมมาสมาธิ คือ การตั้งทั่นโดยชอบ

ข้อปฏิบัติทั้ง 8 ประการนี้ พระพุทธองค์ทรงเรียกว่า มัชฌิมาปฏิปทา เป็นข้อปฏิบัติสายกลางที่ไม่สุดโด่งข้างใดข้างหนึ่ง คือ ไม่เคร่งจนเกินไป และไม่ย่อหย่อนจนเกินไป เป็นข้อปฏิบัติที่สามารถทำให้ผู้ปฏิบัติถึงความหมดทุกข์หรือหมดปัญหาได้อย่างแน่นอน